De groei van de Chinese economische welvaart tijdens de jongste drie decennia is nog altijd een Wirtschaftswunder zonder weerga. In vergelijking met Rusland, de voormalige communistische buur, heeft China het uitzonderlijk goed gedaan. Het is altijd een beetje een raadsel geweest waarom, want beide zijn autocratieën.
Onheilsprofeten wijzen erop dat China een gewone autocratie is en Rusland een electorale. Ze schrijven het Chinese succes toe aan het feit dat er geen verkiezingen en democratie zijn, wat alles veel efficiënter zou maken. Het ‘One belt, One road’-overheidsproject is dan het toonbeeld van dat hyperefficiënte model. Ze zien in de combinatie van een politieke autocratie en goede economische regels het model voor de toekomst, met Singapore en Dubai als rolmodellen.
Die onheilsprofeten dwalen. De belangrijkste reden van het economische succes van China is net dat het twee democratische trekjes bezat. Het had een systeem van bureaucratische promotie waarin burgemeesters, districtshoofden en provinciegouverneurs ongeveer om de vijf jaar konden promoveren afhankelijk van hun prestaties. Niemand weet precies hoe die bevorderingen gebeurden, maar alle onderzoek wijst erop dat economisch succes de allerbelangrijkste factor was.Niet langer hun prestaties maar de loyauteit aan Xi Jinping primeert voor Chinese overheidsmanagers. Dat zal de economische dynamiek enorm verschralen.Deel opTwitter
Omdat lokale overheidsmanagers er relatief weinig baat bij corruptie hadden, leidde dat gemiddeld tot erg bedrijfsvriendelijke overheidsmanagers die een goed ondernemingsklimaat probeerden te creëren met een lage en voorspelbare corruptie. Dat systeem van prestatiegedreven promotie was China’s alternatief voor lokale verkiezingen.
Een tweede belangrijke katalysator van het economische succes was dat Peking decennia een voorspelbare en ordelijke machtsovergang wist te organiseren, waarbij het leiderschap permanent en tot op het allerhoogste niveau is hernieuwd. Zo houd je op alle niveaus een stroom van nieuwe ideeën en innovaties in leven. Zo vermijd je dat de hoogste leiders zich vastklampen aan de macht en zichzelf beginnen te verrijken. En zo trap je niet in de val dat lokale leiders schatplichtig worden aan nationale leiders en volledig uit hun hand eten, waardoor lokale experimenten mogelijk blijven. Het sluitstuk van dat systeem was de verplichte pensionering op 65 jaar voor iedere leider. Die permanente vernieuwing van de macht was een noodzakelijke voorwaarde voor het systeem van prestatiegedreven promotie: als aan de top niemand gaat, bevriest de promotiepiramide.
Poetin
Rusland kent wel verkiezingen, maar er is overtuigend bewijs dat de benoeming en de promotie van burgemeesters en gouverneurs, die tot voor kort stevig in handen van het Kremlin waren, niet wordt gedreven door economische prestaties maar door politieke loyauteit. In Rusland mag een overheidsmanager blijven of zelfs promotie verwachten als zijn kiezers voldoende stemmen voor de partij van president Vladimir Poetin hebben geleverd.
Hoewel de opperste leiding in Rusland wordt verkozen, zal Poetin aan de macht zijn van juli 1999 tot allicht maart 2024 en misschien langer. De effectieve wissel van de macht door verkiezingen is dus onbestaande in Rusland. Dat geeft overheidsmanagers incentives om zich aan de macht vast te klampen en hun positie zo veel mogelijk te exploiteren voor persoonlijk gewin. Een schatplichtigheid aan de president en een endemische corruptie worden dan het hart van het systeem, wat erg weinig ruimte laat voor initiatief en economische innovatie.Binnen tien jaar lijkt China op Rusland, maar zonder de olie. De eerste technologische autocratie komt eraan.Deel opTwitter
Maar het verschil tussen Moskou en Peking wordt kleiner. Chinees president Xi Jinping is de twee ‘democratische’ motoren van de groei aan het vernietigen. Hij heeft komaf gemaakt met het systeem van permanente en geordende rotatie aan de top. Hij wordt de opperste leider van China, zonder dat iemand weet wanneer hij ooit vervangen wordt of hoe dat zal verlopen.
Ook heeft Xi een massale anticorruptiecampagne op touw gezet, waardoor honderdduizenden overheidsmanagers in de gevangenis zitten. Corruptie bestrijden is op zich een goede zaak, maar er is solide bewijs voor de stelling dat Xi de anticorruptiecampagne heeft gebruikt om hooggeplaatste tegenstanders eerst te isoleren, door hun netwerk te arresteren, en hen dan te liquideren.
Het resultaat is dat overheidsmanagers nauwelijks nog initiatief durven te nemen uit angst voor hun liquidatie, terwijl de incentive van een promotie op basis van prestatie is weggevallen omdat de piramide bovenaan dicht zit. De toekomstige garantie voor een politiek overleven en promotie is loyauteit aan de grote leider. Dat zal de economische dynamiek in China spectaculair verschralen. Binnen tien jaar lijkt China op Rusland, maar zonder de olie. De eerste technologische autocratie komt eraan.